Genel Bilgiler

Toptancı halleri, 1 Ocak 2012 tarihinde yürürlüğe giren 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanuna göre kurulacaktır. Yine, Kanuna istinaden çıkarılan ve 7/7/2012 tarihli ve 28346 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Sebze ve Meyve Ticareti ve Toptancı Halleri Hakkında Yönetmelikle” toptancı hallerinin kurulmasına ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir.

Toptancı halleri belediye sınırı ve mücavir alanları içinde belediyeler, büyükşehir belediye sınırı ve mücavir alanları içinde ise büyükşehir belediyeleri tarafından kurulur. Belediyelerin yanında, gerçek ve tüzel kişilerin de faaliyet göstereceği yerdeki ilgili belediyeden izin almak kaydıyla toptancı hali kurabilmesi mümkündür.

Toptancı halinin kurulma aşamasında, malların arz ve talep derinliğinin bulunması ile üretici ve tüketicinin korunması öncelikle dikkate alınır. Bununla birlikte, toptancı hali sayısı ve bunların birbirlerine yakınlığı, üretici yoğunluğu ve tüketici piyasasının büyüklüğü ile çevreye, altyapıya ve trafiğe getireceği yükler de göz önünde bulundurulur.

Toptancı Halleri Kimler Tarafından Kurulur

Toptancı halleri; belediyeler ile gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulan, malların toptan alım ve satımı ile kaydının yapıldığı yerlerdir. Toptancı halindeki işyerlerinde üretici, üretici örgütü, komisyoncu ve tüccarlar faaliyette bulunurlar.

Toptancı Hallerinin Sınıflandırılması

Toptancı halleri küçük, orta ve büyük toptancı haller olarak sınıflandırılmaktadır. Haldeki işyeri sayısı dikkate alınarak yapılan sınıflandırmaya göre; işyeri sayısı, 30 ile 100 arasında olanlar küçük, 101 ile 250 arasında olanlar orta, 251 ve üzeri olanlar ise büyük toptancı halleri olarak tanımlanmaktadır.

Toptancı Hali Kurulacak Yerin Özellikleri

Toptancı hal kurulacak yerlerin seçiminde aşağıdaki ölçütler dikkate alınır.

1- Coğrafi konumunun ve ulaşım imkanlarının uygun olması,
2- Yerleşim alanının giriş veya çıkışındaki bir ana karayolu veya suyolu yakınında ya da demiryolu güzergâhında bulunması,
3- Mesken ve işyerleri ile gıda güvenilirliği bakımından risk oluşturan tesis ve benzeri yerlere uzak olması,
4- Kuru, iyi drene edilmiş ve su baskınlarına maruz kalmayacak yapıda olması,
5- İlgili mevzuata göre toptancı hali kurulmasına engel bir durumunun olmaması gerekmektedir.

Hazineye ve Özel Mülkiyete Ait Taşınmazlarda Toptancı Hali Kurulması

İmar planında toptancı hal yeri olarak belirlenmiş alanlarda bulunan mülkiyeti Hazineye ait taşınmazlar toptancı hali kurulmak üzere; belediyelere bedelsiz olarak, üretici örgütlerine Harçlar Kanununda 63 üncü maddesinde yer alan harca esas değeri, diğer gerçek veya tüzel kişilere ise rayiç bedeli üzerinden doğrudan satış yoluyla devredilir.

İmar planında toptancı hal yeri olarak belirlenmiş alanlarda özel mülkiyete ait arazilerin bulunması halinde, bu araziler toptancı hali kurulmak üzere rızaen satın alma veya kamulaştırma yolu ile iktisap edilir. Bu yerler için kamu yararı kararı ilgili belediye encümeni tarafından verilir. Kamulaştırma işlemleri, belediyeler tarafından yürütülür. Özel toptancı halleri için yapılan kamulaştırma işlemlerinde kamulaştırma bedeli işletmeci tarafından belediyeye ödenir.

Toptancı Hali Kuruluş Komisyonu

İmar planlarında toptancı hal yeri olarak belirlenen veya belirlenecek alanın uygunluğunu değerlendirmek üzere bir toptancı hal kuruluş komisyonu kurulur. Komisyon tarafından hazırlanan rapor, belediye meclisine sunulur. Belediye meclisi komisyon tarafından hazırlanan raporu değerlendirmek suretiyle toptancı hali kuruluşuna karar verir.
Toptancı hali kuruluş komisyonu başkanlığı, ilgili belediye başkanı ya da görevlendireceği yardımcısı tarafından yürütülür. Komisyonun diğer üyelikleri, belediyenin imar ve denetim ile ilgili müdürlüklerinden görevlendirilecek ikişer ve il müdürlüğü, il/ilçe emniyet müdürlüğü, il/ilçe gıda, tarım ve hayvancılık müdürlüğü, il/ilçe sağlık müdürlüğü/ilçe sağlık grup başkanlığı, çevre ve şehircilik il müdürlüğü, ticaret odası/ticaret ve sanayi odası ile ziraat odasınca belirlenecek birer temsilciden oluşur. Bu komisyonda, varsa ilgili meslek örgütünden de bir temsilciye yer verilir.

Komisyonun, o yerde ilgili kuruluşun bulunmamasından kaynaklanan noksan üyelikleri, sırasıyla ilçe ya da il nezdinde faaliyet gösteren ilgili kuruluşça doldurulur.

Toptancı halinde bulunması gereken hizmet tesisleri ve özellikleri

Sınıflandırılmasına bakılmaksızın bütün toptancı hallerinde, iş yerleri, içinde ilk yardım merkezi ve yangın söndürme sistemi ile zabıta bürosu bulunan idare binası, meslek mensuplarına ve işlem gören mallara ilişkin bilgilerin tutulduğu bilgi işlem sistemi, bilgi işlem sistemine bağlı dijital fiyat panosu, gerekli görülen duyuruların yapılabileceği hoparlör sistemi, toptancı halinin yeterli düzeyde aydınlatılmasına imkân sağlayacak aydınlatma sistemi, can ve mal güvenliğinin sağlanması amacıyla kurulacak güvenlik kamerası, araçlarda bulunan mallara ilişkin kontrol ve kayıt işlemlerinin yapılacağı kontrol kulübesi, ağırlık kontrol ünitesi, çöp toplama yeri, tuvalet, otopark, boş ambalaj depolama yeri bulunması zorunludur.

Bunun yanı sıra, laboratuvar, soğuk hava deposu ile tasnifleme ve ambalajlama tesislerinin kurulması küçük toptancı halleri için zorunlu olmayıp, orta ve büyük toptancı hallerinde ise, ancak işyerlerinde faaliyet gösterenlerin üçte birinin yazılı talepte bulunmasıyla zorunlu hale gelir.

TOPTANCI HALİNDE BULUNMASI ZORUNLU HİZMET TESİSLERİ
Halin sınıfı	Zorunlu hizmet tesisi	Projede yer verilmesi	İnşa Edilmesi
Tüm toptancı halleri	İş yerleri İdare binası Fiyat panosu Bilgi işlem sistemi Hoparlör sistemi Aydınlatma sistemi Güvenlik kamerası Giriş-çıkış kontrol kulübesi Ağırlık kontrol ünitesi Çöp toplama yeri Tuvaletler Otopark Boş ambalaj depolama yeri	Zorunlu	Zorunlu
Orta ve Büyük toptancı halleri	Laboratuar Soğuk hava deposu Tasnifleme ve ambalajlama tesisi	Zorunlu	Toptancı halde faaliyet gösterenlerin üçte birinin yazılı talebi üzerine inşa edilecek veya Söz konusu hizmetlerin temini için toptancı halin bulunduğu yerdeki gerçek veya tüzel kişilerle belirli süreli sözleşme veya protokol yapılması halinde inşa edilmesi zorunluluğu aranmayacak

Toptancı halinde toplam işyeri sayısı otuzdan az olamaz. İşyerlerinin alan büyüklüğü ve kullanımına ilişkin özellikler toptancı hallerine standart bir görünüm kazandıracak şekilde belediye encümenince belirlenir. Ancak her halükarda, İşyerlerinin tavan yüksekliği beş metreden, alan büyüklüğü ise küçük toptancı hallerinde elli metre kare, orta toptancı hallerinde seksen metre kare, büyük toptancı hallerinde yüz yirmi metre kareden az olamaz.

Toptancı Hal Projesi

Toptancı hali kuruluş komisyonunca hazırlanan rapor üzerine belediye meclisi tarafından alınan toptancı hali kuruluşuna ilişkin karardan başlayarak bir yıl içinde ilgili belediye veya özel hal kurma izni verilen kişilerce toplam iş yeri sayısının en az yüzde yirmisinin üretici örgütlerine ayrılması ve zorunlu hizmet tesislerinin amaçlarına uygun olarak kullanılmasına imkân sağlayacak şekilde toptancı hal projesi hazırlanır.

Hazırlanan toptancı hal projesi belediye encümenince onaylanır. Onaylanan proje ihtiyaca göre ve belediye encümeni kararıyla, halde faaliyet gösterenlerin hakları göz önünde bulundurulmak kaydıyla değiştirilebilir.

Toptancı Halin Faaliyete Başlaması

Toptancı halinin kuruluş işlemleri tamamlandıktan sonra en geç bir ay içinde ilgili belediye tarafından, sisteme kaydedilmek üzere il müdürlüğüne bildirilir. Sisteme kayıt tarihi, toptancı halinin resmi olarak faaliyete başlama tarihidir.

Özel Toptancı Hal Kurucularında Aranılacak Şartlar

Özel toptancı halleri tüzel kişilerce kurulması esastır. Tüzel kişi kurucuların aşağıda belirtilen şartları taşıması gerekir:

1- Anonim şirket veya kooperatif şeklinde kurulması,
2- Ödenmiş sermayesinin küçük ve orta toptancı halleri için en az beş yüz bin, büyük toptancı halleri için ise en az bir milyon Türk Lirası olması,
3- Ana sözleşmesinin Kanun ve bu Yönetmelik hükümlerine uygun olması ve bu sözleşmenin amaç bölümünde toptancı hal kurmak ve işletmek ibaresine yer verilmesi,
4- Yönetim kurulu üyelerinin yedinci fıkranın (c) bendinde aranılan şartlara sahip olması ve bu kişiler ile şirketin mali ve ticari itibar bakımından engel bir durumunun bulunmaması,
5- En az iki yüz elli bin Türk Lirası tutarında teminat verilmesi,
6- Vergi mükellefi olması,
7- İlgili mevzuatla aranılan diğer şartlara sahip olması.

Gerçek kişi kurucuların en az iki yüz elli bin Türk Lirası tutarında teminat vermesi, vergi mükellefi olması ve İlgili mevzuatla aranılan diğer şartlara sahip olması yanı sıra fiil ehliyetine sahip olması, mali ve ticari itibar bakımından engel bir durumunun bulunmaması ve 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı beş yıl veya daha fazla süreyle ya da devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkûm olmaması şartlarını taşıması gerekmektedir.

Özel Hal Kurma İzni

Yapılan inceleme sonucunda gerekli şartları taşıdığı anlaşılanlara belediye encümenince özel hal kurma izni verilir. Toptancı hal kuruluşuna ilişkin alınan belediye meclisi kararını takip eden bir yıl içinde toptancı hal projesini ilgili belediyeye sunmayan ya da yazılı olarak taahhüt edilen süre içinde toptancı hali kuruluş işlemlerini tamamlamayanların özel hal kurma izni ilgili belediyece iptal edilir.

Toptancı Halinin Taşınması

Şehir içinde kalan, çevreye, altyapıya ve trafiğe yük getiren, ulaşım imkânları ve alan büyüklüğü yetersiz olan ve uygun çalışma ortamı bulunmayan toptancı halleri, belediye meclisinin kararı ile başka bir alana taşınabilir. Taşınma işlemi tamamlanan toptancı haline ilişkin bilgiler, en geç bir ay içinde ilgili belediye tarafından il müdürlüğüne bildirilir.

Toptancı Hal Kuruluşu